Het lijkt wel of er elke dag ergens in Nederland een handgranaat aan een deur wordt gebonden. Of dat er ergens een plofkraak op een geldautomaat wordt gepleegd. In het nieuws wordt er dan altijd een zin uitgesproken als: ‘de Explosieven Opruimingsdienst is ter plaatse’, of : ‘de EOD heeft het explosief onschadelijk gemaakt’. Steevast is er dan een foto of filmpje te zien van een grote zilveren bus of een militair in een bompak. Maar wie zijn die mannen, en een paar vrouwen, van de Explosieven Opruimingsdienst Defensie, de EOD, die dagelijks hun leven in de waagschaal leggen om ons veiligheid te brengen.
Paraat
Op de thuisbasis van de EOD bij Soesterberg staat vierentwintig uur per dag, zeven dagen per week en 365 dagen per jaar een team met voertuig paraat om binnen vijf minuten op weg te zijn naar elke locatie in Nederland. Een tweede team staat op consignatie en kan binnen een uur de poort uit als dat nodig is. Hiervoor draaien de mannen van het derde peloton (IEDD, Improvised Explosive Devices Disposal) diensten van 24 uur waarbij ze in een speciale ruimte verblijven, niet veel anders als brandweermannen en vrouwen op een brandweerkazerne. In totaal zijn er drie ploegen met elk een eigen bus die de diensten van elkaar overnemen.
In Den Helder staan er twee ploegen van de maritieme compagnie paraat, waarvan er een binnen een uur de poort uit kan en de tweede ploeg, in het kader van de havenbescherming, binnen 48 uur.
Team
Een team bestaat uit drie militairen, twee volledig opgeleide ruimers, een zeer ervaren eerste man, een tweede man en een chauffeur/handlanger. De eerste man is de teamleider en zal als dat nodig is als eerste een verdacht object benaderen. Hij verricht alle kritische handelingen aan het explosief, als dat nodig is. De tweede man is zijn back-up, bedient de robots, zorgt voor de wapens en adviseert de eerste man daar waar nodig. Hij zorgt ook voor het contact met de aanwezige brandweer en politie als de teamleider, de eerste man, bezig is bij het mogelijke explosief. De chauffeur regelt alles eromheen en zorgt voor de ondersteuning. Hij is ook speciaal opgeleid om met zwaailicht en sirene te mogen rijden als dat nodig is. Hij is geen ruimer.
Robots
De bussen waarmee de ploegen op pad gaan zijn de grootste versie van de Volkswagen Crafter. Ze zijn volgepakt met alles wat de ploeg nodig zou kunnen hebben. Achterin staan de twee robots, de grote 375 kilogram zware tEODor en de kleine Dragon Runner. De rest van de ruimte achterin is volgepakt met alle accessoires die je nodig kunt hebben om de robots in te zetten. Voor het bekijken van de camerabeelden is er een groot beeldscherm. De robots worden gebruikt om op veilige afstand verdachte situaties te kunnen beoordelen en informatie in te winnen. Daarna kunnen ze worden gebruikt om de verdachte objecten te manipuleren, ze kunnen voorwerpen oppakken en verplaatsen. Tevens kan een explosief op afstand uitgeschakeld worden, bijvoorbeeld met een zogenaamd waterschot. Zie het als een zeer krachtig waterpistool.
Bompak
Het middengedeelte van de bus is het zenuwcentrum. Allerlei instrumenten en apparatuur om onderzoek te doen naar het verdachte explosief zitten netjes opgeborgen in koffers. Een van de belangrijkste is de draagbare röntgen-apparatuur en de mogelijkheid om de röntgenfoto’s te ontwikkelen en op een computer te bekijken.
Mocht het noodzakelijk zijn om naar het vermoedelijke explosief te gaan, dan is bescherming natuurlijk van vitaal belang. De zware speciale bompakken voor de ruimers hangen voorin de bus. De helm is een technologisch hoogstandje dat niet allen moet beschermen maar ook enigszins comfort moet brengen. Met een bedieningspaneel op de arm kunnen luchttoevoer, koeling en licht worden bediend. Een zwaar vizier moet het gezicht beschermen zonder dat het zicht wordt belemmerd. De enige lichaamsdelen die niet door het pak worden beschermd zijn de handen.
Melding
De inzet van de EOD begint altijd met een melding vanuit de politie. Als er een vermoedelijk explosief wordt gevonden, gaat er een Teamleider Explosieven Verkenner (TEV) van de Koninklijke Marechaussee of politie kijken om een eerste inschatting te maken. Als deze TEV vindt dat de EOD moet worden ingeschakeld, wordt er gebeld met Soesterberg. Via een protocol wordt daar bepaald wat er vermoedelijk is aangetroffen en welk team moet worden ingezet. Er wordt ook bepaald welke prioriteit de inzet heeft. Prio A betekent onmiddellijk de poort uit voor de vijf-minuten ploeg. Prio B is eerstvolgende werkdag, Prio C binnen een week en Prio D binnen een maand. Dit heeft natuurlijk te maken met allerlei factoren zoals ligging, type explosief, gevaarzetting en ga zo maar door. De IEDD-ploeg krijgt zo een tweehonderd meldingen per jaar, onder andere voor vuurwerk en verdachte pakketjes. De 2200 andere meldingen gaan over conventionele munitie.
Tijd
Bij zogenaamde conventionele munitie, oude vliegtuigbommen bijvoorbeeld, wordt niet de IEDD-ploeg op pad gestuurd maar de ploeg van het conventionele peloton, aangezien deze teams specifiek materiaal voor deze meldingen in het voertuig hebben. Tenzij er weer een handgranaat aan de deur van een winkel hangt. Het is dan wel conventionele munitie maar omdat de gevaarzetting hier doorslaggevend is en er vaak sprake is van het vastleggen van strafrechtelijke bewijslast voor het Openbaar Ministerie moet er meteen actie worden ondernomen. In dat geval gaat de IEDD ploeg onmiddellijk de poort uit. Is er een vermoeden van een zogenaamde “vuile” bom, wordt de ploeg aangevuld met mensen van het 1e peloton, de CBRNE ploeg (chemische-, biologische-, radiologische-, nucleaire- of enhanced explosieven).
Plan
Als de ploeg op de locatie aan komt wordt er samen met de aanwezige explosievenverkenner en politie gekeken naar een veilige plek om de bus neer te zetten. Terwijl de chauffeur/handlanger alvast begint met het in gereedheid brengen van apparatuur, bespreken de eerste en tweede man samen met de explosieven-verkenner wat er is aangetroffen. Aan de hand van foto’s en persoonlijke observaties maken ze een plan. Met behulp van een afpel-scenario wordt gekeken of er remote (op afstand met robots) kan worden gewerkt, semi-remote (gedeeltelijk met robots en gedeeltelijk met de hand) of geheel manueel (met de hand) kan worden gewerkt. De eerste optie is natuurlijk het veiligst voor het personeel omdat er dan niemand in de buurt van het vermoedelijke explosief hoeft te komen. De laatste optie is dat de eerste man alle handelingen om het explosief onschadelijk te maken met de hand moet doen. Welke optie ook wordt uitgevoerd, als laatste stap moet de eerste man altijd zelf naar de plaats van het explosief om te kijken of alles werkelijk veilig is.
Organisatie
De Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EODD) is de overkoepelende organisatie. Naast twee operationele compagnieën heeft deze ook de staf, een kenniscentrum, een logistiek peloton en de EOD-school onder zijn hoede. De maritieme compagnie is verantwoordelijk voor alles op en onder het water en heeft haar basis in Den Helder. De maritieme compagnie heeft twee pelotons. Er is tussen de teams geen specifieke taakverdeling.
De grondgebonden compagnie is uiteraard verantwoordelijk voor alle ruimingen op land. De pelotons die we hierboven en in het artikel “EOD in de frontlinie” hebben behandeld behoren tot deze compagnie. In totaal heeft de grondgebonden compagnie vijf pelotons:
1e pel: CBRNE
2e pel: Expeditionair
3e pel: IED Nationaal
4e pel: conventioneel
5e pel: area clearance en vliegtuig berging / crashes.
Opleiding
Elke ruimer begint hetzelfde, met een intensieve opleiding bestaande uit drie modules. Voor kandidaten voor de maritieme compagnie geldt er een extra regel. Voor zij aan de opleiding mogen beginnen moeten zij duiker en seinmeester zijn.
In de eerste module leren ze werken met explosieven als gereedschap en met alle hulpmiddelen die er zijn om het werk als ruimer te kunnen doen.
In de tweede module leren ze conventionele munitie herkennen en onschadelijk maken.
In de derde module moeten ze zich specialiseren in bijvoorbeeld geknutselde bommen, de zogenaamde IED’s (improvised explosive devices, geïmproviseerde explosieven). Daar vallen niet alleen de zelfgemaakte bommen onder die in Afghanistan zijn gebruikt. Ook bijvoorbeeld bombrieven en de zelfgemaakte explosieven die gebruikt worden bij plofkraken op geldautomaten.
Als ze geplaatst worden bij het CBRNE-peloton specialiseren ze zich binnen het peloton in dat werkveld. Tevens worden ze dan opgeleid om te werken met ademlucht.
De opleiding wordt gegeven aan de eigen EOD-school. Studiemateriaal is er genoeg. Op de kazerne in Soesterberg is een enorme studieverzameling aanwezig. Daarin is vrijwel elk type munitie dat er de laatste honderd en nog wat jaren is geproduceerd opgenomen. Van simpele geweermunitie, middels vliegtuigbommen tot de meest geavanceerde anti-tank raketten van vandaag. Van enkele centimeters groot tot zo groot als een bus. Alles wat de explosievenruimers in de operationele praktijk tegen kunnen komen.
Jubileum
Dit jaar bestaat de EOD 75 jaar. Op 6 november 1944 werd de eenheid opgericht. In november wordt dat binnen de club gevierd. Vanwege de toestand in de wereld, maar ook het gebruik van eigengemaakte explosieven door criminelen, is de noodzaak van deze eenheid groter dan ooit. Met letterlijk gevaar voor eigen leven zetten deze militairen zich in voor een veiligere wereld. Niet alleen ver weg maar ook bij u om de hoek.
Leave a Reply