Tanks in Marnehuizen. ‘Gevechten in steden, dienen zoveel mogelijk vermeden te worden.’ Dit was jarenlang de stelregel van de KL. Maar de tijden zijn veranderd en tegenwoordig wordt er flink geoefend op optreden in verstedelijkt gebied. Wie  toch in de stad moet optreden, kan dat het beste doen met een geïntegreerde eenheid, oftewel infanterie gecombineerd met tanks en genie. Vandaar dat  tijdens oefening Urban Indian in Marnehuizen, voor het eerst de infanteriepelotons Leopard’s en genisten onder bevel kregen.

 Een Leopard 2A6 verlaat voorzichtig de bosrand en zet op het open veld koers naar de eerste huizenrij van  oefendorp Marnehuizen. Als kuikentjes achter de moederkloek, hobbelt een groepje infanteristen mee achter de stalen kolos.  Onder bescherming van de Leopard bereikt de groep het eerste huis van het dorp en valt dit zonder veel plichtplegingen binnen.  Ondertussen zet de chauffeur de Leopard in zijn achteruit en haalt een nieuwe groep infanteristen op. 

Het zijn twee pelotons van de A-cie, 12 bataljon van de 11 Luchtmobiele Brigade die deze morgen het Optreden in Verstedelijkt Gebied (OGV) beoefenen met de steun van de cavalerie en genie. Aan elk peloton is een leopard 2A6 gevechtstank toegevoegd van 101 Tankbataljon uit Seedorf. Voor wie de oefening aanschouwt, is gelijk duidelijk wat de meerwaarde van de tank is. In het open veld zijn de infanteristen behoorlijk kwetsbaar en nu worden ze dus beschermd door een muur van staal.

De infanterie is getraind in het  zuiveren van huizen. Maar daar moeten ze wel eerst zien te komen en daar vallen vaak de meeste slachtoffers bij. Met behulp van de tank komen heel wat meer mannen ongeschonden bij de huizen waar zij dan hun werk kunnen doen.

De reden waarom dit geïntegreerd oefenen niet vaker is voorgekomen is  simpel. Tot voor kort stond in de doctrine nog dat steden en dorpen zoveel mogelijk vermeden moesten worden. ‘Recente operaties in Somalië, Tsjetsjenië en Irak  hebben inmiddels wel bewezen dat dit geen haalbare kaart is,’ zegt overste Johan van Houten, commandant van de instructiegroep OGV op het OTCMAN, uit. ‘Optreden in Verstedelijk Gebied zal alleen maar vaker gaan voorkomen en de geschiedenis wijst uit dat je dat  alleen maar succesvol kunt uitvoeren met geïntegreerde eenheden op pelotonsniveau. Vandaar dat we  dat meer gaan beoefenen.’

De Leopard heeft inmiddels het hele peloton veilig over de open vlakte geloodst, en terwijl de infanteristen zich hergroeperen in het eerste huis, dirigeert de tankcommandant zijn voertuig naar een opstelling tussen twee huizen in en speurt de rest van het dorp af naar mogelijke vijanden.

De waarnemingsmiddelen zijn, afgezien van de bescherming, mobiliteit en vuurkracht een andere  bijdrage die de tankbemanning aan de infanteristen kan leveren. De Leopard is uitgerust met infraroodzichtmiddelen en warmtebeeldcamera’s waarmee vijanden in het dorp kunnen worden opgespoord. En dit over een grotere afstand dan met de apparatuur die de infanterie hiervoor tot zijn beschikking heeft.  

De oefenvijand bestaat uit slechts tien gewapende mannen die zich razendsnel door het dorp verplaatsen en overal opduiken om het de binnenvallende troepen  zo lastig mogelijk te maken. Via twee verschillende routes moeten de pelotons van het 12^e  proberen een zogenaamd “Strongpoint”, ergens midden in het dorp in te nemen. Ze  proberen snel van huis naar huis te “springen” maar dat valt nog niet mee. Een “medic” die een gewonde op een brancard probeert verplaatsen, steekt zijn hoofd iets te ver om de hoek, en wordt meteen dodelijk getroffen.

De bedoeling is dat met de zichtmiddelen en de bepantsering van de Leopards de troepen sneller door het dorp kunnen stoten en eerder het in te nemen object bereiken. Overste Piet van der Sar, commandant 12 bataljon. ‘Zonder hulp van tanks, moet de infanterie huis na huis zuiveren voordat ze daadwerkelijk bij het doel zijn. Dat gaat ten koste van een hoop tijd en een hoop slachtoffers. Ze kunnen nu dus  snelheid maken en met de tanks meteen doorstoten naar het doel zonder de vijand de kans te geven zich te hergroeperen’. 

Inmiddels zijn de twee pelotons diep doorgedrongen in het dorp. De Leopards manoeuvreren door de smalle straatjes en komen regelmatig uit de dekking om de omgeving af te speuren. Af en toe laten de schutters de  torendak mitrailleur  ratelen als ze een vijand in een van de huizen ontdekken. De schietbuis van de tanks blijft ongebruikt. De drukgolf die vrijkomt bij een schot van een 120 mm granaat kan een verwoestende uitwerking hebben op de huizen in de buurt, laat staan op de infanteristen die zich in de nabijheid bevinden. Intussen zuivert de infanterie het ene na het andere huis. De tanks blijven consequent achter of naast de infanterie en gaan nooit alleen naar voren.

Natuurlijk heeft het gebruik van de Leopard in verstedelijkt gebied niet alleen maar voordelen. Eén beperking van tanks is de geringe elevatie van de schietbuis. In Marnehuizen met zijn lage huizen niet zo’n grote handicap maar tussen torenflats in een miljoenenstad toch een fors nadeel. ‘En hoe indrukwekkend een Leopard er ook uitziet, met weinig manoeuvreerruimte is hij behoorlijk kwetsbaar’, aldus Van der Sar. ‘De tank is er dus niet alleen voor de infanterie, de infanterie is er ook voor de tank. De Leopard moet ver vooruit kijken en de mannen op de grond moeten de nabijbeveiliging van de tank doen. Eén vent met een RPG(Rocket Propelled Grenade) in een huis en het is “dag tank”. In het begin van de week, zag je dat nog wel eens misgaan. Allebei vochten ze hun eigen oorlog en dan gaat het fout.’ Dit gegeven maakt de oefening vooral zwaar voor de pelotonscommandanten(zie kader). Zij moeten constant hun mannen en de tank aansturen. Communicatie is dus heel belangrijk al is het alleen maar voor de eigen veiligheid. De mannen staan dichtbij de tank, die zoveel dode hoeken heeft, dat een ongeluk gauw gebeurd is. Daarom rijdt de tankcommandant tijdens deze oefening ook boven pantser. Tijdens een echte actie gaat hij (onder pantser ‘Maar dat kunnen we pas oefenen als de drills er goed inzitten,’ aldus Van der Sar.

Na drie uur zijn de “strongpoints” ingenomen en is de oefenvijand of dood of gevangen en wordt het sein “endex” gegeven. De tijd die nodig is om tien man uit te schakelen, geeft aan hoe moeilijk het is om een stadsguerrilla te winnen. Net als in het echt, liepen tussen de vijand ook burgers die ontzien dienden te worden. Dit sluit het gebruik van al te grof geweld uit.

‘Het gaat allemaal nog te langzaam, het tempo moet omhoog’, is het oordeel van overste van Houten na afloop van de oefening. ‘De pelotons en de tanks waren nog teveel bezig met het operen zoals ze dat gewend zijn.  De pelotons moeten met behulp van de tanks veel  snellere sprongen kunnen maken. Ze geven nu de vijand teveel de gelegenheid zich te hergroeperen en te verplaatsen. Maar dat is ook logisch. Ze moeten leren hoe je de sterke punten van de Leopard in verstedelijkt gebied kunt uitbuiten  en dat krijg je pas na veel oefenen.’ 

Kader 1: De geschiedenis wijst uit dat Optreden in Verstedelijkt Gebied hoog in het geweldspectrum bijna altijd catastrofaal afloopt als er niet geïntegreerd opgetreden wordt met infanterie, tanks en genie.

Twee voorbeelden: 1968, Hue, Vietnam: de Vietcong verrast de Amerikanen volledig met het Tet-offensief. Tijdens het Chinese nieuwjaar (Tet genaamd) trekken duizenden guerrillastrijders de belangrijkste steden van Zuid-Vietnam binnen en startten een stadsguerrilla. Onder andere de stad Hue aan de Parfum rivier wordt ingenomen door  in totaal 9 NVA en Vietcong bataljons. De Amerikaanse Mariniers krijgen opdracht  de stad te heroveren. Echter zij zijn zijn niet opgeleid voor ‘urban warfare’.  Bovendien mag vuursteun niet aangevraagd worden omdat Hué veel monumentale gebouwen herbergt die  ontzien moeten worden.  De mariniers maken geen schijn van kans tegen de NoordVietnamezen.  In de eerste 2 weken tijd sneuvelen er 800 – 1000Amerikanen.  Pas als tanks  en genie worden geintegreerd in het Mariniers optreden en als vuursteun mag worden gebruikt slagen de mariniers erin de strijd om Hue in hun voordeel te beslechten.

1994/1995  Grozny, Tsjetsjenië: de republiek Tsjetsjenië wil zich afscheiden van Rusland en roept de onafhankelijkheid uit. In een poging hun gezag te herstellen in de opstandige deelrepubliek, stuurt de regering in Moskou een  strijdmacht naar Grozny, de hoofdstad van de Tsjetenië. Als de eerste tanks diep in de stad zijn doorgedrongen, schakelen rebellen vanaf de omliggende gebouwen, de eerste en de laatste tank van de colonne uit. De rest zit dan als ratten in de val. Eén voor één nemen de Tsjetsjenen de overgebleven tanks onder vuur met RPG’s (Rocket Propelled Grenades). Een van de brigades die Grozny binnentrekt is de Malikop brigade. Van deze brigade wordt binnen 24 uur 22 van zijn 24zijn tanks vernietigd en zijn 800 op en sterkte van 1000militairen gesneuveld. Vanaf januari 1995 wordt door de Russen gewerkt met geïntegreerde eenheden van infanterie, tanks en genie. Hierdoor zijn zij in staat om binnen vier weken de stad in te nemen.

Kader II bij Urban Indian: Zoals gezegd lag de grootste uitdaging van de oefening bij de pelotons- en tankcommandanten. Zij moesten in nauwe samenwerking de Leopard en de infanterie zo effectief en veilig mogelijk naast elkaar laten optreden. En dat is geen sinecure. Luitenant Rick Breekveldt, pelotonscommandant van het Tweede Peloton van de A-Compagnie,wist zich het zweet van het voorhoofd na de oefening. Het zijn een inspannende drie uur geweest. ‘Het is voor ons natuurlijk een nieuwe manier van optreden en dus moet dat erg wennen. Maar ik zie zeker de voordelen, je hebt in één keer veel meer vuurkracht tot je beschikking en dat moet je uitbuiten. Je moet wel constant coördineren want anders staat de tank zonder dekking en word ik overreden.’

‘De tankbemanning en de infanteristen zullen heel goed op elkaar ingespeeld moeten raken,’ zegt Luitenant Johnny Romein, PC van het 3e tankpeloton  B-esk 101 Tankbataljon uit Seedorf. ‘Dat kan alleen door veel samen te oefenen maar ondanks dat denk ik dat de communicatie altijd heel belangrijk blijft. Je hebt natuurlijk een hele beperkte bewegingsvrijheid in het dorp. Gecombineerd met de infanterie die vlakbij de tank opereert, blijft het een kwestie van heel erg goed opletten en samenwerken.’

Leo van Westerhoven